وجدان یک ندای درونی بسیار قوی می باشد که در درون انسان باعث شناختن صحیح از ناصحیح می شود و تبعیت از آن سبب تربیت انسانی با اخلاق و درستکار می شود.
پاپه اصلی اخلاق
وجدان در کنار همدلی و خویشتنداری یکی از سه پایه اساسی رشد اخلاق است. وجدان همانند همدلی آموختنی است و اولین پایه های آن در خانواده شکل می گیرد و والدین اولین الگوهای اخلاقی فرزندان هستند. رابرت کولز در باره این نقش می گوید: «وجدان از آسمان بر ما نازل نمی شود. ما به صورتی اقناع کننده، صحیح و غلط را از والدینمان می آنموزیم که آنها نیز خودشان آموخته و پذیزفته اند که در هر شرایطی چه باید گفت و چه باید کرد و اینکه چه چیزی نپذیرفتنی است واصلا مجاز نیست…. بدون چنین والدینی، وجدان خلل ناپذیر و مطمئن،چندان امکان رشد نخواوهد داشت.»
خطر دنیای امروز برای بچه ها
در دنیای امروز نیروهای قوی و بسیار زیادی خارج از خانه وجود دارند که با ابزارهای قدرتمندی نظیر رسانه ها با هزاران زرق و برق و تکنیک قدرتمند تاثیرات منفی قابل تاملی بر فرزندانمان ایجاد می کنند و چنانچه ما در زمینه حفظ فرزندانمان کاری نکنیم آنها فرزندانمان را می بلعند و ارزش های خودشان را به آنها تحمیل می کنند.
واقعیت این است که دنیای کنونی ما مملو از عوامل مختلف بسیاری است که فرزندان ما را به سمت بی اخلاقی سوق می دهند و جامعه ما نیز مدت ها است با این عوامل درگیر شده است. نتیجه طبیعی این موضوع این است که فرزندان ما و حتی خود ما در این میان دچار سردرگمی و آشفتگی شده ایم و در اغلب موارد تشخیص درست از غلط برایمان سخت شده است.
در گذشته های نه چندان دور ارزش های اجتماعی تا حد زیادی روشن و واضح بودند و به راحتی می دانستیم که چه چیزی درست است و چه چیزی غلط. در آن روزها خبری از شبکه های اجتماعی مختلف، برنامه های ماهواره ای و شبکه های خبری فراوانی که ارزش ها و ضد ارزش های زیادی را بدون هیچ فیلتر و محدودیتی در اختیار همه گروه های سنی قرار می دهند نبود.به همین دلیل باید این خطر را به طور جدی درک کنیم که فرزندان ما در معرض خطرات جدی قرار دارند و باید با تمام وجودمان سعی کنیم آنها را از خطر سردرگمی نجات بدهیم.
خوشبختانه خداوند منان در خلقت ما انسانها ظرافت های خاصی را در نظر گرفته است که اگر به درستی پرورش پیدا کند می تواند ما و فرزندانمان را برای همیشه نجات ببخشد.
وجدان به عنوان یکی از این ظرافت ها حکم شمع روشنی را دارد که شعله های آن هر قدر هم که کوچک باشد می تواند در دل تاریکی راه را به ما نشان بدهد.
چرا پرورش وجدان اهمیت دارد؟
یکی از دوستانم دوستانی آمریکایی دارند که دو فرزند دختر دارند. آنها بسیار به تربیت فرزندانشان اهمیت می دهند و تلاش نموده اند که اخلاقیات فرزندانشان را در مسیر درستی هدایت نمایند. دوستم ماجرایی را که خودش به طور مستقیم در مورد آتم دیده است اینگونه تعریف می کند:« یک روز ما خانواده ها دور هم جمع شده بودیم. طبق معمول این جمع ها بزرگترها با هم بودند و بچه در قسمت دیگری از سالن خانه مشغول بازی بودند. ما بزرگترها به طور نامحسوسی بچه ها را می دیدیم و صدای آنها را می شنیدیم و آنها از این موضوع اطلاعی نداشتند. ما مشغول صحبت های خودمان بودیم و هر از چند گاهی آنها را از دورکنترل می کردیم.مدتی با گذشت و صدای آتم توجه ما را جلب کرد. او مدام از بچه ها می خواست شبکه تلویزیون را عوض کنند. او با اصرار می گفت این برنامه اثر بدی روی روح من می گذارد و من دوست ندارم آنها را ببینم.بهتر است کانال تلویزیون را عوض کنید و بعد از تمام شدن اینها دوباره ادامه برنامه را ببینیم. پیرو صحبت آتم ما متوجه تلویزیون شدیم. تیزری تبلیغاتی در حال پخش بود و در آن از خانم هایی برای تبلیغ محصولی استفاده شده بود که پوشش مناسبی نداشتند و تصویر و صحنه ها مناسب کودکان نبود. این در حالی بود که بقیه بچه ها نه تنها به راحتی این تصاویر را می دیدند و هیچ واکنشی نسبت به نا مناسب بودن این صحنه ها از خودشان نشان نمی دادند بلکه درصدد بودند آتم را متقاعد کنند که دیدن این صحنه ها اشکالی ایجاد نمی کند.
برخورد آتم برای ما واقعا تازگی داشت.این دختر نوجوان با وجودی که نمی دانست ما رفتار او را زیر نظر داریم و پدر و مادرش او را نمی بینند بدون اینکه وسوسه شود و بدون اینکه احساس کند ممکن است دوستانش او را تحقیر و تمسخر کنند سعی کرد چارچوب های اخلاقی خودش را حفظ کند و بدون احساس حقارت بر اساس آنها عمل کند.
این مثال واقعی نشاندهنده تنها یکی از اثرات پرورش درست وجدان اخلاقی است. به طور کلی پرورش درست وجدان اهمیت دارد زیرا سبب می شود فرزندان ما ویژگی های زیر را به دست بیاورند:
اگر بدانند کاری درست است در هر شرایطی آن را انجام می دهند.
اگر بدانند کاری نادرست است در هیچ شرایطی آنرا انجام نمی دهند.
آنها برای انجام کارهای صحیح و پرهیز از انجام ندادن کارهای نادرست نیاز به نظارت والدین، مدیر، ناظم،پلیس و … ندارند.
تحت تاثیر دیگران قرار نمی گیرند و براساس موازین اخلاقی خانواده عمل می کنند.
اگر مرتکب خطایی شوند به آن اعتراف می کنند و اشتباهشان را می پذیرند.
مرتکب دروغ، تقلب، دزدی و … نمی شوند.
در برابر دیگران احساس کمبود نمی کنند.
رفتارهای اخلاقی آنها به شما این اطمینان را می دهد که در نبود شما هم آنها به اصول اخلاقی شما پایبند هستند.
تمرین عملی1: اگر شما هم خاطره، مثال یا نکته قابل توجهی در مورد فرزندتان دارید که نشاندهنده پرورش درست وجدان در درون او است بنویسید.
اگر به پرورش وجدان اهمیت ندهیم چه می شود؟
اگر پرورش وجدان در فرزندانمان را جدی نگیریم و چارچوب های درستی را به آنها معرفی نکنیم به شدت آنها را در معرض خطرات و آسیب های جبران ناپذیر قرار می دهیم.فرزندانی که وجدان در درون آنها به درستی پرورش نیافته باشد مستعد اعمال زیر خواهند بود:
در مقابل وسوسه های مختلف توان مقاومت کمی دارند.
عامل بازدارنده ای برای انجام ندادن کارهای نادرست ندارند.
در حضور والدین و مراقبان و عدم حضور آنها رفتار یکسانی ندارند.
احتمال انجام دزدی، رفتارهای غیر اخلاقی، استفاده از مواد مخدر و … در آنها زیاد است
منبع:fatemehjafarnejad
